خون در رگ هوش مصنوعی

پس از حرف و حدیث ها درباره انحلال سازمان جدید و بدون بودجه ملی هوش مصنوعی، حالا معاون علمی رئیس جمهور از تدارک صندوق توسعه این هوش با سرمایه ۱۰ هزار میلیاردی خبر داده است. این خبر تزریق یک خون تازه است اما ما فرصت ها را از دست داده ایم

صادق غفوریان ـ روزنامه خراسان/معاون علمی رئیس جمهور در حالی از برنامه تاسیس صندوق توسعه هوش مصنوعی با سرمایه ۱۰ هزار میلیارد تومانی خبر می دهد که باید بپذیریم در حوزه هوش مصنوعی تاکنون فرصت های فراوانی را از دست داده ایم. یک گزارش می گوید، طبق گزارش بانک جهانی شاخص آمادگی هوش مصنوعی ایران تنها ۰٫۳۸ بوده که آن را در زمره‌ کشورهای ضعیف قرار می‌دهد .
در همین حال و به ویژه در یک دهه اخیر در شرایطی که کشورها با سرعت هر چه تمام تر، گوی سبقت را از رقبا ربودند، ما در پیچ و خم مسیر توسعه هوش مصنوعی درجا زدیم. این در حالی بود که همین اطرافمان در کشورهای حوزه خلیج فارس، روی موج توسعه فناوری هوش مصنوعی سوار شدند و بودجه های کلان نیز به پای آن ریختند. تاسیس وزارت هوش مصنوعی در امارات در سال ۲۰۱۷، تدوین سند راهبردی اقتصاد دیجیتال مبتنی بر توسعه هوش مصنوعی در قطر، سرمایه گذاری ۱۴.۵ میلیارد دلاری عربستان در این هوش و سایر اقدامات توسعه محور در بخش های فناوری و اقتصاد دیجیتال در این کشورها نشان می دهد، همان طور که در اسناد تحولی خود تاکید کرده اند، اقتصاد نفتی کشورهایشان را به تولید ثروت از فناوری تغییر جهت دهند.

سامان دهی طی یک ماه آینده

بنابر آنچه از حرکت تند و تیز کشورها در هوش مصنوعی مرور کردیم، ما اما تازه در جست وجوی سامان دهی به وضعیت هوش مصنوعی هستیم. حسین افشین، معاون علمی رئیس جمهور روز گذشته این طور بیان کرد: من امیدوارم طی یک ماه آینده، سامان دهی کلی در زمینه هوش مصنوعی صورت بگیرد؛ از جمله اصلاح اسناد، طرح‌ هوش مصنوعی و مصوبات این حوزه. کشور نیاز دارد با شاخص‌ها و مکانیزم‌های جدید و با همدلی که بین دستگاه‌ها به وجود آمده، مسیر توسعه هوش مصنوعی را پیش ببرد. به نظر من اگر یک ماه زمان بدهیم تا هم طرح‌ها بیشتر چکش‌کاری شوند و هم موضوع ستاد هوش مصنوعی در شورای عالی انقلاب فرهنگی نهایی شود، می‌توانیم به اجماع مؤثری برسیم و این موضوع را با توان بیشتری دنبال کنیم.
از سازمان ملی هوش مصنوعی چه خبر؟
دولت سیزدهم در روزهای پایانی عمر خود، تلاش کرد تاسیس سازمان ملی هوش مصنوعی را در کارنامه خود ثبت کند. از این رو، ۱۲ تیرماه ۱۴۰۳ محمد مخبر سرپرست ریاست جمهوری و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ماده واحده «تشکیل شورای ملی راهبری و تأسیس سازمان ملی هوش مصنوعی» را برای اجرا به شرح ذیل ابلاغ کرد و به دنبال آن نیز، چند روز پس از آن، ۲۰ تیرماه همان سال، سازمان ملی هوش مصنوعی رسما افتتاح شد.
با روی کارآمدن دولت چهاردهم، وضعیت هوش مصنوعی و فعالیت های ساختاری آن شامل این سازمان و ستاد ملی هوش مصنوعی در هاله ای از ابهام قرار گرفت و در مواقعی نیز از  اخباری مبنی بر انحلال این سازمان سخن به میان آمد. یعنی، سازمانی که هنوز نیامده بود، بلاتکلیف ماند. قشقاوی، معاون توانمندسازی زیست بوم سازمان ملی هوش مصنوعی اسفندماه ۱۴۰۳ درباره این سازمان این طور گفت: سازمان ملی هوش مصنوعی الان یک حیات نباتی دارد چون یک ریال هم بودجه ندارد و جلوی اختصاص منابع از سوی معاونت علمی نیز گرفته شده است.
عقب ماندیم
به هر روی، هر رویکرد و شیوه مدیریتی در دولت کنونی برای هوش مصنوعی تدارک دیده شده است، این را باید بدانیم که ما برخلاف حرکت تند و تیز رقبا و کشورهای همسایه، از فضای هوش مصنوعی عقب مانده ایم. آذری جهرمی، وزیر اسبق ارتباطات روزهای قبل(۴ خرداد) در همایش « ملی هوش مصنوعی با تمرکز بر آینده ارتباطات انسان و ماشین» این طور گفته است: ما در سه شاخص عمده آمادگی دولت‌ها برای هوش مصنوعی، با در نظر گرفتن سند ملی هوش مصنوعی در محور اصلی که حکمرانی است، در تبیین چشم‌انداز رتبه ۱۰۰ دنیا را داریم سند هوش مصنوعی رتبه ما را بهتر کرد و بدتر از این بودیم. در حالی که عربستان در رتبه یکم است. در موضوع سرمایه‌گذاری، نوآوری و ظرفیت هوش مصنوعی هم رتبه‌های صدم به بالا را داریم در حالی که رتبه‌های کشورهای منطقه را در این شاخص‌ها به خوبی می‌بینید. در زمینه رقابت دولتی عربستان رتبه اول، امارات پنجم و ترکیه رتبه ۱۵ دارد و معلوم است که ساختار حکومت‌ها برای کسب قدرت در آینده در منطقه و دنیا در حال سرمایه‌گذاری وسیعی هستند و متأسفانه شاخص‌های مربوط به ایران به هیچ‌وجه در این زمینه مطلوب نیست.

گفت و گو این عقب ماندگی نه تنها آزاردهنده، بلکه خطرناک است.

مهدی شریعت زاده، دکترای هوش مصنوعی، بازرس انجمن ملی هوش مصنوعی و معاون سابق ستاد ملی هوش مصنوعی در گفت وگو با خراسان، ضمن تاکید بر عقب ماندگی ایران در حوزه هوش مصنوعی، می گوید: روند حرکتی ما در هوش مصنوعی آن قدر کند است که در شأن این کشور با ظرفیت هایی که داراست، نیست. این عقب ماندگی نه تنها آزاردهنده است، بلکه خطرناک است. او می گوید: با توجه به تحولات جهانی و وضعیتی که در یکی دو سال اخیر در کشور شاهد بودیم زنگ خطر کندی فناوری هوش مصنوعی باید در کشور ما به صدا درآورده شود و برای تغییر وضعیت فعلی الزاما باید سراغ به کارگیری واقعی فناوری در بخش های جدی مثل سازمان های بزرگ و صنایع بزرگ مان باشیم در غیر این صورت در کمتر از دو سه سال آینده به مرحله بی بازگشتی می رسیم که در این فناوری نخواهیم توانست به جایگاهی برسیم.