غزل شماره 1 از غزلیات سعدی (اول دفتر به نام ایزد دانا)

غزل شماره 1 از غزلیات سعدی را برای شما دوستان قرار داده‌ایم. آثار وی در کتاب کلّیات سعدی، شامل گلستان به نثر، کتاب بوستان در قالب مثنوی و نیز غزلیات، گردآوری شده است. علاوه بر این او آثاری در سایر قالب‌های ادبی نظیر قصیده، قطعه، ترجیع‌بند و تک‌بیت به زبان فارسی و عربی نیز دارد. غزلیات سعدی، اغلب عاشقانه و توصیف‌کنندهٔ عشق زمینی است؛ هرچند که وی غزلیات پندآموز و عارفانه نیز سروده است. گلستان و بوستان به‌عنوان کتاب‌های اخلاقی شناخته می‌شوند.

اهمیت غزلیات سعدی

غزلیات سعدی، به عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار ادبیات فارسی، دارای اهمیت و ارزش‌های بسیاری هستند. در زیر به برخی از این جنبه‌ها اشاره می‌کنم:

زیبایی زبان و ادبیات:

غزلیات سعدی به خاطر زبان ساده و در عین حال زیبا و روانش، همواره مورد توجه شاعران و ادیبان قرار گرفته است. او با استفاده از تشبیهات و استعاره‌های زیبا، احساسات انسانی را به شکلی دلنشین و عمیق بیان کرده است.

عواطف انسانی:

سعدی در غزلیات خود به بررسی عواطف و احساسات انسانی می‌پردازد. عشق، دوستی، غم، شادی و دیگر احساسات انسانی در اشعار او به خوبی نمایان است و این باعث ارتباط عمیق‌تری با خوانندگان می‌شود.

فلسفه زندگی:

غزلیات سعدی به نوعی فلسفه زندگی را نیز در خود دارند. او با بیان نکات اخلاقی و اجتماعی، به خوانندگان یادآوری می‌کند که چگونه باید در زندگی عمل کنند و به چه ارزش‌هایی پایبند باشند.

 تأثیر فرهنگی و اجتماعی:

سعدی با آثارش تأثیر زیادی بر فرهنگ و جامعه ایرانی گذاشته است. اشعار او در طول تاریخ منبع الهام برای شاعران بعدی بوده و در بسیاری از محافل ادبی مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند.

نقد اجتماعی:

سعدی در برخی از غزلیات خود به نقد اجتماعی و سیاسی نیز پرداخته است. او با نگاهی تیزبینانه به مشکلات اجتماعی زمان خود، به نقد رفتارهای ناپسند می‌پردازد و تلاش می‌کند تا جامعه را به سمت اصلاح سوق دهد.

فراوانی مضامین:

غزلیات سعدی شامل مضامین متنوعی است، از عشق و زیبایی تا اندیشه‌های فلسفی و اجتماعی. این تنوع باعث می‌شود که هر خواننده‌ای با توجه به سلیقه و نیاز خود بتواند از اشعار او بهره‌مند شود.

در مجموع، غزلیات سعدی نه تنها از نظر ادبی بلکه از نظر اخلاقی و اجتماعی نیز دارای اهمیت ویژه‌ای هستند و همچنان در فرهنگ ایرانی جایگاه خاصی دارند.

مطلب مشابه: اشعار سعدی + مجموعه شعر بلند و کوتاه عاشقانه سعدی شیرازی

غزل شماره 1 سعدی

اول دفتر به نام ایزد دانا

صانع پروردگار حی توانا

اکبر و اعظم، خدای عالم و آدم

صورت خوب آفرید و سیرت زیبا

از در بخشندگی و بنده‌نوازی

مرغ هوا را نصیب و ماهی دریا

قسمت خود می‌خورند، مُنعِم و درویش

روزی خود می‌برند پشّه و عَنقا

حاجت موری به علم غیب بداند

در بُنِ چاهی به زیر صخرهٔ صَمّا

جانور از نطفه می‌کند، شکر از نی

برگِ تر از چوب خشک و چشمه ز خارا

شربت نوش آفرید از مگسِ نَحْل

نَخل تناور کند ز دانهٔ خرما

از همگان بی‌نیاز و بر همه مشفق

از همه عالم نهان و بر همه پیدا

پرتو نور سُرادِقات جَلالش

از عظمت، ماورای فکرت دانا

خود نه زبان در دهان عارف مدهوش

حمد و ثنا می‌کند، که موی بر اعضا

هر که نداند سپاس نعمت امروز

حیف خورد بر نصیب رحمت فردا

بار خدایا مُهَیْمِنی و مُدَبِّر

وز همه عیبی مقدّسی و مُبَرّا

ما نتوانیم حق حمد تو گفتن

با همه کَرّوبیان عالم بالا

سعدی از آن جا که فهم اوست سخن گفت

ور نه کمال تو، وَهْم کی رسد آن جا؟

مطلب مشابه: گلچینی از اشعار گلستان سعدی باب اول در سیرت پادشاهان

معنی و مفهوم این شعر به زبان ساده

این شعر از سعدی، در واقع یک دعای ستایش و شکرگزاری به درگاه خداوند است. در ادامه، به زبان ساده و با توضیحات مناسب آن را بررسی می‌کنیم:

بند اول:

شاعر با نام خداوند آغاز می‌کند و او را دانا و توانا می‌خواند. خداوند بزرگ‌ترین و برترین است و همه موجودات را آفریده است. او نه تنها صورت زیبا بلکه سیرت خوب نیز خلق کرده است.

بند دوم:

سعدی به بخشندگی خدا اشاره می‌کند و می‌گوید که او به همه موجودات روزی می‌دهد. پرندگان آسمان و ماهی‌های دریا هر کدام سهم خود را دارند و حتی موجودات کوچک مانند پشه و موجودات بزرگ مثل عنقا (یک موجود افسانه‌ای) نیز از روزی خود بهره‌مند هستند.

بند سوم:

سعدی بیان می‌کند که خداوند از علم غیب خود به همه چیز آگاه است. او می‌تواند نطفه را به جانور تبدیل کند و شکر را از نی بگیرد. همچنین، اشاره به این دارد که گیاهان و چشمه‌ها نیز از خاک و عناصر طبیعی به وجود می‌آیند.

بند چهارم:

خداوند از مگس عسل (نحل) شربت می‌سازد و درخت نخل را از دانه خرما می‌رویاند. این نشان‌دهنده قدرت خدا در خلق و تدبیر عالم است.

بند پنجم:

سعدی تأکید می‌کند که خداوند از همه نیازها بی‌نیاز است و بر همه موجودات رحمت دارد. او در عین حال پنهان و نهان است اما در عین حال بر همه آشکار است.

بند ششم:

نور جلال و عظمت خداوند فراتر از فهم بشر است. هیچ انسانی نمی‌تواند به طور کامل او را بشناسد یا حمد و ستایش او را به جا آورد.

بند هفتم:

در اینجا سعدی می‌گوید که اگر کسی امروز شکر نعمت‌های خدا را نکند، فردا ممکن است دچار مشکلاتی شود. او از خداوند می‌خواهد که همیشه مدیر و نگهدارنده باشد و از همه عیب‌ها پاک است.

بند هشتم:

سعدی اعتراف می‌کند که ما نمی‌توانیم حق حمد خدا را ادا کنیم، حتی با وجود تمام فرشتگان و موجودات عالی‌قدر. او فقط بر اساس فهم خود سخن می‌گوید، زیرا کمال خداوند فراتر از تصورات بشری است.

شعر سعدی در واقع یک ستایش پرمعنا از خداوند است که قدرت، بخشندگی، و رحمت او را به تصویر می‌کشد. شاعر به ما یادآوری می‌کند که باید شکرگزار نعمت‌ها باشیم و درک کنیم که خداوند فراتر از توانایی‌های ماست.