غزل شماره 90 حافظ

متن کامل شعر

ای هدهد صبا به سبا می‌فرستمت
بنگر که از کجا به کجا می‌فرستمت

ای غنچه خندان به گلستان چه می‌روی
زنهار عرضه ده که چه جا می‌فرستمت

ای قاصد منزل سلامت کجاستی
کز بهر این پیام به ما می‌فرستمت

در راه عشق مرحله قرب و بعد نیست
می‌بینمت عیان و دعا می‌فرستمت

هر صبح و شام قافله‌ای از دعای خیر
در صحبت شمال و صبا می‌فرستمت

تا لشکر غمت نکند ملک دل خراب
جان عزیز خود به نوا می‌فرستمت

ای غایب از نظر که شدی همنشین دل
می‌گویمت دعا و ثنا می‌فرستمت

حافظ به خود نپوشید این خرقه می‌آلود
ای شیخ پاکدامن ما می‌فرستمت

معنی ابیات

بیت اول: حافظ، هدهد را به عنوان پیام‌رسان به سوی سرزمین سبا می‌فرستد و به او می‌گوید که دقت کند از کجا به کجا می‌رود.

بیت دوم: به غنچه‌ای که به گلستان می‌رود، سفارش می‌کند که به گل‌ها بگوید از چه جایگاهی به آن‌ها می‌آید.

بیت سوم: از قاصد می‌پرسد که منزل سلامت کجاست تا او را برای رساندن این پیام بفرستد.

بیت چهارم: در مسیر عشق، فاصله و نزدیکی معنایی ندارد و معشوق را به‌طور آشکار می‌بیند و برایش دعا می‌فرستد.

بیت پنجم: هر صبح و شام، کاروانی از دعای خیر را با باد شمال و صبا به سمت معشوق می‌فرستد.

بیت ششم: تا لشکر غم، سرزمین دل را ویران نکند، جان عزیز خود را برای نوا ارسال می‌کند.

بیت هفتم: به معشوق غایب از نظر که همنشین دل شده است، دعا و ثنا می‌فرستد.

بیت هشتم: حافظ به خود این خرقه می‌آلود را نپوشید، و به شیخ پاکدامن می‌گوید که او را می‌فرستد.

تفسیر و تحلیل کلی شعر

غزل شماره ۹۰ حافظ با بهره‌گیری از داستان‌های قرآنی و عرفانی، به ویژه داستان سلیمان و بلقیس، به بررسی مفهوم عشق و ارتباط با معشوق می‌پردازد. حافظ از هدهد به عنوان پیام‌رسان استفاده می‌کند تا نشان دهد که در مسیر عشق، فاصله‌ها بی‌معنا هستند و معشوق همیشه در دل و ذهن عاشق حضور دارد. او با ارسال دعاهای خیر به معشوق، نشان می‌دهد که عشق واقعی به معنای خواستن بهترین‌ها برای معشوق است. در پایان، حافظ به توصیه هاتف غیب اشاره می‌کند که با صبر و بردباری، در انتظار درمان دردهایش باشد. این غزل، با اشارات قرآنی و عرفانی‌اش، نشان‌دهنده عمق اندیشه‌های حافظ در باب عشق و ارتباط با معشوق است و تأکید می‌کند که عشق حقیقی از مسیر دعا و نیک‌خواهی می‌گذرد.