در پایان شاهنامه، فردوسی با داستان یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، به شرح وقایع و سرنوشت این پادشاه و سقوط سلسلهٔ ساسانیان میپردازد. پس از این روایت، فردوسی به تاریخ پایان سرایش شاهنامه اشاره کرده و میگوید:
اصل شعر:
“`
سرآمد کنون قصهٔ یزدگرد
به ماه سپندارمذ روز ارد
ز هجرت شده پنج هشتاد بار
به نام جهان داور کردگار
از این پس نمیرم که من زندهام
که تخم سخن من پراگندهام
“`
معنی ابیات
در این ابیات، فردوسی اعلام میکند که داستان یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، به پایان رسیده است. او تاریخ پایان سرایش شاهنامه را به ماه اسفند و روز ارد از سال ۴۰۰ هجری قمری، معادل ۳۸۸ خورشیدی و ۱۰۱۰ میلادی، مشخص میکند و این را به نام خداوند جهان تقدیم مینماید.
در بیت بعد، فردوسی با افتخار بیان میکند که با سرایش شاهنامه، نام و یاد او جاودانه خواهد ماند. او اشاره میکند که سخنان و اشعارش همچون بذری پراکنده در جهان خواهد بود و به این ترتیب، او هرگز نخواهد مرد.
تفسیر و تحلیل کلی شعر
این ابیات نشاندهندهٔ امید و آرزوی فردوسی برای ماندگاری اثرش و تأثیر آن بر نسلهای آینده است. فردوسی با اشاره به پایان داستان یزدگرد سوم، به نمادینترین شکل ممکن به پایان یک دورهٔ تاریخی اشاره میکند و در نهایت، با اعلام تاریخ پایان سرایش شاهنامه، این اثر بزرگ را به خداوند تقدیم میکند.
پیام کلی این ابیات، نشاندهندهٔ تلاش و زحمت فردوسی در سرایش شاهنامه و امید او به جاودانگی نام و اثرش است. او معتقد است که با این کار، نامش برای همیشه زنده خواهد ماند و سخنانش همچون بذری در جهان پراکنده خواهد شد. این امر نشاندهندهٔ اعتماد به نفس و اعتقاد عمیق فردوسی به ارزش و اهمیت شاهنامه به عنوان یک اثر فرهنگی و ادبی ارزشمند است.